جلفا یکی از شهرهای مرزی ایران و آذربایجان است که دیدنی های بسیاری را درون خود جای داده است. در نزدیکی رود ارس یکی از قدیمی ترین و بزرگ ترین کلیساهای مسیحیان ایران به نام کلیسای سنت استپانوس قرار گرفته است. کلیسای سنت استپانوس که با نام های کلیسای استفانوس یا کلیسا خرابه جلفا نیز شناخته می شود، بعد از قره کلیسا دومین کلیسا مهم کشورمان است. برای دیدن این کلیسا باید ساعت ها رانندگی را به جان بخرید تا خودتان را به نزدیکی شهر جلفا برسانید.
کلیسای سنت استپانوس مقدس از آن دسته کلیساهای مهم به شمار می رود که گذر سال ها و بلایای طبیعی نتوانسته خدشه ای بر عظمت و شکوه آن وارد کند. این کلیسا در سال های مختلف مرمت و بازسازی شده تا همچنان برای آیندگان و مردم ارامنه پابرجا بماند. با مجله گردشگری هتل یار همراه باشید تا با این کلیسا تاریخی بهتر آشنا شوید.
کلیسا سنت استپانوس با قدمت چند هزار ساله
آنچه در ادامه می خوانیم ...
کلیسا سنت استپانوس مقدس یکی از پرطرفدارترین دیدنی های آذربایجان شرقی به شمار می رود. این کلیسا نه تنها برای ارامنه ایران بلکه برای مردم ارامنه در سراسر جهان اهمیت دارد. هنوز اطلاعات دقیقی از قدمت این مکان تاریخی وجود ندارد اما عده ای معتقد هستند که کلیسا سنت استپانوس در قرن ششم میلادی ساخته شده است.
البته بر اساس شواهد بنای کنونی کلیسا در سال 1643 توسط اسقف اعظم آن زمان یعنی جاثلیق هاکوب ساخته شده است. البته کلیسا سنت استپانوس در سال های مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. عباس میرزا از حاکمانی به شمار می رود که به بنا کلیسا استپانوس مقدس علاقه بسیاری داشته و در دوران حکومتش همواره در صدد مرمت و بازسازی این کلیسا بوده است.
ساختمان کلیسا در بین کوه و دره ای سرسبز قرار گرفته و حصاری سنگی دور تا دور آن را احاطه کرده است. نه تنها ساختمان کلیسا بلکه طبیعت بکر و سرسبز اطراف آن نیز هوش از سر آدم می پراند. در مسیر منتهی به کلیسا باید از رود ارس بگذرید و خودتان را به دره سرسبز محصور در دل کوه ها برسانید تا از این جاذبه تاریخی و مکان مذهبی دیدن کنید.
ساختمان باشکوه کلیسا سنت استپانوس محفوظ در دل کوه ها
در آن طرف رود ارس کلیسای دیگری به سبک و سیاق معماری کلیسا سنت استپانوس وجود دارد که عده ای معتقدند که دو کلیسا در یک زمان ساخته شده اند.
معماری کلیسا کنونی (Monastery of Saint Stepanos) که امروزه به نام سبک معماری ارمنی شناخته می شود ترکیبی از سبک معماری قرن دهم تا دوازدهم میلادی، سبک رومی و اشکانی است. دور تا دور کلیسا پوشیده از حصار سنگینی است که 7 برج نگهبانی داخل آن قرار گرفته و یک دروازه دارد. بنایی با عظمت که با نقش برجسته ها، حکاکی ها، نقاشی ها و دیوارنگاره های زیبا تزئین شده است.
کلیسای سنت استپانوس متشکل از سه ساختمان مهم نمازخانه اصلی، اجاق دانیال و برج ناقوس است. برج ناقوس و گنبد 16 ضلعی کلیسا با طراحی هنرمندانه و زیبای خود از دور دست ها قابل مشاهده هستند. البته در سالیان پیش کارشناسان ایتالیایی ناقوس کلیسا سنت استپانوس را برای مرمت برده اند اما این ناقوس دیگر هیچ وقت به این مکان بازنگشته است. از این رو تنها برج آن برای ما به یادگار مانده است.
نمازخانه این کلیسا نیز به شکل صلیب طراحی شده و دیوارنگاره های زیبایی داخل آن به چشم می خورد. ناقوس دانیال نیز دارای چند بخش تالار اجتماعات، محل غسل تعمید و ... می باشد. بسیاری از بزرگان و افراد سرشناس ارامنه نیز در صحن برج به خاک سپرده شده اند.
گنبد 16 ضلعی کلیسا سنت استپانوس جلفا
استپانوس مقدس نام یکی از اعضای 7 نفره تیم تاماتی است که مراسم تحلیف او به وسیله حواریون حضرت عیسی مسیح انجام شده است. این مبلغ مسیحی به خاطر تهمت های یهودیان اورشلیم دستگیر و در 26 دسامبر سال 36 میلادی سنگسار شد. از این رو این کلیسا نزد تمام ارامنه و ادیان مختلف به خصوص مسیحیان گریگوری مورد احترام قرار می گیرد. به طوری که هر ساله ارامنه بسیاری از سراسر ایران و جهان برای زیارت و انجام واجبات دینی خود به این مکان می آیند.
در کشورهای دیگر جهان نیز کلیساهایی با نام سنت استپانوس یا استفانوس قرار گرفته است. اما کلیسا سنت استپانوس جلفا با قدمت چند هزار ساله یکی از مهم ترین آن ها به شمار می رود.
فضای داخلی کلیسا سنت استپانوس
کلیسای سنت استپانوس از بخشهای مختلفی مانند نمازخانه، برج ناقوس، اجاق دانیال یا نمازخانه بوعوس پطرس، حیاط کلیسا، حیاط دیرها، پیشخوان ورودی اصلی مجموعه، هشتی ورودی ، کلیسای قدیمی، سالنهای آموزش طلاب، محل سکونت مسافران و طویلهها ساخته شده است. ما در ادامه به بررسی سه بخش اصلی کلیسا می پردازیم.
اجاق دانیال یا همان نمازخانه بوعوس پطرس تالاری در دیوار شمالی کلیسا است. نام این اجاق برگرفته از نام قدیسین معروف قرن پنجم میلادی است. همچنین اجاق دانیال دارای بخش های مختلف مثل تالار اجتماعات و محل غسل تعمید، و میز سنگی غسل تعمید می باشد.
نمازخانه کلیسای سنت استپانوس با ابعاد 16 در 21 متر ساخته شده است و ورودی آن از چوب منبت کاری شده مربوط به دوره قاجاریه است. تزیینات متنوع و بدیعی مانند پایه های کنده کاری شده، طاق نما، نیم ستون و زنجیر در کنار مقرنس ها و تزئینات طاق ورودی در این نمازخانه به چشم می خورد.
در زیر نوک شیب سقف، نقش دایرهای وجود دارد که در مرکز آن دایرههای کوچکتری وجود دارد که ممکن است نمادی از خورشید باشد. در پایین این نقوش تصویر به صلیب کشیدن مسیح حکاکی شده است. به طور کلی در این ساختمان نقش هایی چون صحنه به شهادت رسیدن استپانوس، تصاویر عقاب و نقاشی های اهورا مزدا دیده می شود.
برج ناقوس یکی از قسمت های معروف کلیسا است که معماری بی نظیری دارد. این برج در بخش جنوبی کلیسا است و گنبدی هرمی شکل و هشت ضلعی دارد و در نوک آن صلیبی فلزی ساخته شده است. از دلایل محبوبیت این برج وجود نقوش و تصویر هایی چون طاووس و کبوتر است.
کلیسا استپانوس مقدس یا کلیسا خرابه در استان آذربایجان و 15 کیلومتری شهر جلفا کنار رود ارس قرار گرفته است. قبل از رفتن به این کلیسا حواستان باشد تا در زمان مراسمات و مناسبت های خاص ارامنه اجازه ورود به محوطه کلیسا را نخواهید داشت و صرفاً می توانید از دور نظاره گر این ساختمان تاریخی باشید.
مسیر دسترسی کلیسا با ماشین: اگر می خواهید با خودرو شخصی به کلیسا سنت استپانوس بروید باید از مسیر اتوبان قزوین و زنجان به تبریز بروید. پس از آن باید مسیری 2 ساعته را از تبریز به سمت جلفا حرکت کنید. نرسیده به جلفا تابلوی کلیسا را می توانید به خوبی مشاهده کنید.
مسیر دسترسی کلیسا با قطار: برای رفتن به شهر جلفا می توانید به وسیله قطارهای مقصد جلفا خودتان را به این شهر برسانید و پس از آن با تاکسی به سمت کلیسا استپانوس مقدس بروید. البته بخشی از مسیر کلیسا به صورت سربالایی است که باید با پای پیاده طی کنید.
آدرس: ایران، آذربایجان شرقی، ۱۷ کیلومتری غرب جلفا، ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس
ساعت بازدید از کلیسا: از ساعت 9 صبح تا 5 عصر
طبیعت بکر و زیبا اطراف کلیسا
1. جاذبه های دیدنی اطراف کلیسا سنت استپانوس مقدس کجاست؟
کاروانسرای خواجه نظر، کلیسای چوبان، آبشار آسیاب خرابه، پارک ملی کمتال، روستای اشتبین و .... از دیدنی های اطراف کلیسا هستد.
2. قدمت کلیسا استپانوس مقدس به چه قرنی باز می گردد؟
تاریخ دقیقی از سال ساخت و قدمت این کلیسا ارامنه وجود ندارد. اما بر اساس شواهد قدمت کلیسا سنت استپانوس به قرن ششم میلادی باز می گردد.
3. کلیسا سنت استپانوس کجاست؟
کلیسا سنت استپانوس در روستایی به نام دره شام و در منطقه مرزی بین استان آذربایجان شرقی در ایران و کشور جمهوری آذربایجان قرار گرفته است.
در پایان...
کلیسا سنت استفانوس در 15 اسفند 1341 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کلیسا بعد از قره کلیسا به عنوان مهم ترین کلیسای ارامنه به شمار می رود و در سال 1386 به ثبت جهانی نیز رسیده است. اگر می خواهید به سفری ماجراجویانه در استان آذربایجان شرقی را تجربه کنید، بازدید از این مکان تاریخی و مهم را فراموش نکنید. شما می توانید در زمان اقامتتان در آذربایجان در تبریز، جلفا یا مرند هتل رزرو کنید تا به دیدنی های آذربایجان دسترسی نزدیکی داشته باشید.