قلعه ضحاک از قلعه های تاریخی و شگفت انگیز ایران است. قلعه ضحاک در طول تاریخ نام های مختلفی گرفته است؛ مانند ضحاک، قیز قلعه سی، داش قلعه سی، دژ آژدهاک، روییدژ، قلعه گویی و باروآس. بسیاری از گردشگران برای بازدید از قلعه ضحاک راه های صعب العبور را طی می کنند تا قلعه شگفت انگیز و دیدنی ضحاک را که یادآور تمدن ایران باستان و شاهنامه است، از نزدیک ببینند. البته شهر تبریز به غیر از قلعه ضحاک جاهای دیدنی بسیاری دارد، اگر علاقه دارید به شهر تبریز سفر کنید، پیشنهاد می کنیم علاوه بر قلعه ضحاک از هنر ایرانی در بازار فرش تبریز هم دیدن کنید. برای اقامت هم می توانید هتل ائل گلی تبریز، یکی از بهترین هتل های تبریز را با قیمت مناسب و تخفیف رزرو نمایید. با ما همراه باشید تا همه چیز در مورد قلعه ضحاک، یادآور داستان های شاهنامه را با شما در میان بگذاریم.
قلعه ضحاک یادآور داستان های شاهنامه، قلعه ای بازمانده از دوره پارتی
نام قلعه ضحاک از شخصیت اساطیری ضحاک گرفته شده است. ضحاک شخصیتی اهریمنی در شاهنامه فردوسی و در حافظه ملت ایران است. در شاهنامه فردوسی، ضحاک پادشاهی ستمگر معرفی شده که حدود 1000 سال پادشاه ایران بوده است. ضحاک به دست فریدون، از نژاد پهلوانان ایرانی، به بند کشیده می شود و در دماوند کوه زندانی می شود. مردم دماوند معتقدند هنوز ضحاک زنده است و در دماوند کوه در اسارت به سر می برد. فردوسی بزرگ، حماسه سرای ملی ایران، درباره دوره اهریمنی پادشاهی ضحاک چنین سروده است:
چو ضحاک شد بر جهان شهریار برو سالیان انجمن شد هزار
هنر خوار شد جادویی ارجمند نهان راستی آشکارا گزند
شده بر بدی دست دیوان دراز به نیکی نرفتی سخن جز به راز
عکسی از نمای خارجی قلعه ضحاک، یادآور حماسه های ملی ایران
براساس اسطوره ها، ضحاک ماردوش در قلعه ضحاک زندگی می کرده است و کاوه آهنگر از «خروجستان»، مکانی در نزدیکی قلعه ضحاک، علیه ضحاک قیام می کند. «خروجستان» نام قدیم هشترود در نزدیکی قلعه ضحاک بوده است. در افسانه ها آمده ضحاک (آژی دهاک) به آناهیتا (ایزدبانوی ایرانی- آریایی) پیشنهاد می دهد در ازای هزار گاو، صد اسب و 10 هزار گوسفند اجازه دهد زمین را از مردم تهی کند، اما آناهیتا نمی پذیرد.
قدمت قلعه ضحاک به دوران اشکانیان و ساسانیان بازمی گردد. قلعه ضحاک می تواند نمونه ای از معبد آناهیتا محسوب شود. آناهیتا ایزدبانویی با ویژگی های زیبایی، نیرومندی و خردمندی در ایران باستان بوده است و نماد عشق و باروری به شمار می رفته است. ازآنجاکه در ایران باستان اعتقاد داشتند آناهیتا در بالاترین طبقه از آسمان است؛ بیشتر معبدهای آناهیتا روی بلندی ها ساخته می شد تا از دسترس دشمن در امان باشد.
تصویری از قلعه دختر، بنایی باقی مانده از معبد آناهیتا، دژی همچون قلعه ضحاک در ارتفاعات ایران
برخی معتقدند قلعه ضحاک همان قلعه مادی آژی دهاک است، نام ضحاک نیز همان نام آژدهاک، پادشاه ماد است که معرب شده است و بخشی از دیوار اورارتو می تواند این موضوع را اثبات کند. مینورسکی در کتاب خود نوشته است قلعه ضحاک با مکانی مطابقت دارد که فاناسپا نام دارد و عنوانش را بطلمیوس برگزیده است.
بنای باستانی قلعه ضحاک در نوشته های یونانیان مانند پلوتارک با کلمه هایی مانند فاناسپا و فراسپ به معنی اسب پیش رونده، اسب تیزرو و اسب باری همراه شده است.
براساس معماری قلعه ضحاک، به نظر می رسد قلعه ضحاک بازمانده ای از دوره اشکانیان، محلی نظامی یا معبدی زرتشتی بوده باشد. گروهی از باستان شناسان آلمانی قلعه ضحاک را برای نخستین بار کاوش کردند. کارکرد نظامی قلعه ضحاک در بنای تاریخی قلعه باستانی ضحاک تأثیرگذار بوده است؛ به طوری که با نگاهی به قلعه ضحاک می توانید به این موضوع پی ببرید. قلعه ضحاک از سه طرف به پرتگاه مشرف است و دیوارهای کنده کاری شده قلعه ضحاک حیرت انگیز و دیدنی است.
مشرف بودن دژ و قلعه ضحاک از سه طرف به دره
قلعه ضحاک بخش های مختلفی دارد؛ مانند آب انبار، سالن شورا، مخازن سنگ، آسیاب و حمام. تنها بنای باقی مانده از قلعه ضحاک «چهارطاقی» است.
تصویری از نمای داخلی قلعه ضحاک و کنده کاری های ارزشمند روی دیوارهای قلعه ضحاک
در کاوش های باستان شناسی قلعه ضحاک، تالاری وسیع مرتبط با چند راهرو کشف شده است. در این تالارهای 11 در 11، گچ بری های زیبا با رنگ های آبی، زرد و سبز هر بیننده ای را جذب می کند. نقوش مختلف و برجسته هندسی، انسانی، حیوانی و گیاهی قلعه ضحاک فوق العاده دیدنی است.
عکسی از قلعه ضحاک، مکانی تاریخی که دیدنش را نباید از دست داد
این چهارطاقی با آجر و گچ ساخته شده است. آجرها 32 در 32 هستند و ارتفاعی حدود 10 سانتی متر دارند. این بنا روی سطحی نسبتاً مسطح واقع است. کاوش های باستان شناسی قلعه ضحاک نشان می دهد تمدن پارتی در این منطقه استقرار داشته است. تعدادی از اتاق های قلعه ضحاک در زمین کنده شده اند و بدون سقف هستند، باقی اتاق های قلعه ضحاک داخل کوه به شکل حفره هستند. این حفره ها در قلعه ضحاک آب انبار هم دارند. روی دیوارهای این حفره های سنگی در قلعه ضحاک می توانید طاقچه های کوچکی را مشاهده کنید که جالب و دیدنی هستند.
تصویری از نمای داخلی و دیواره های قلعه ضحاک
تک حفره های قلعه ضحاک در صخره های عمودی ایجاد شده اند. در دامنه کوه، آب چشمه ای قرار دارد که با فشار متوسط لوله های آب می گذرد و به بالای قلعه ضحاک می رسد. مسیر لوله آب قلعه ضحاک در زمین آشکار و نمایان است. تکه های متعدد از لوله های گلی و قالب های سنگی در اطراف قلعه ضحاک دیده می شود. عمق این لوله آب در قلعه ضحاک یک متر است و بستر آن به عرض 50 سانتی متر می رسد.
نگاره کشف شده از قلعه ضحاک بسیار دیدنی است؛ تصویر کلاغی بر پشت گاوی پنجه کشیده است که به میترا در آیین مهر بی شباهت نیست. نگاره های دیگر مثل تصویر یک ایزدبانو، سرباز پارتی، سر چند شیر در حال غرش و مردی درون گل نیلوفر نیز در حفاری های قلعه ضحاک کشف شده است.
نگاره ای کشف شده در قلعه ضحاک
قلعه ضحاک، قلعه ای دیدنی و یادگاری از ایران باستان
قلعه ضحاک، نمونه ای از شکوه تمدن ایرانی
قلعه ضحاک بازمانده ای از شکوه و عظمت ایران و حماسه های ملی ایرانیان است. قلعه ضحاک مکانی دیدنی است که با یادآوری شاهنامه و ایران باستان از آن سوی تاریخ سخن می گوید. اگر به تبریز سفر می کنید، پیشنهاد می کنیم به قلعه ضحاک سری بزنید و قلعه باستانی ضحاک را از نزدیک مشاهده نمایید تا شکوه تمدن ایران را ببینید.