ارگ علیشاه تبریز |معرفی و راهنمای بازدید

بازدید: 0

تاریخ: 23 دی 1399

شهر تبریز یکی از بزرگ ترین قطب های گردشگری ایران با قدمتی طولانی است. شهر بدون گدا، شهر اولین ها، امن ترین شهر ایران، سالم ترین شهر ایران، دومین شهر بلند مرتبه ساز ایران و ... این ها جملاتی است که بارها و بارها درباره شهر تبریز شنیده اید. اما چه عواملی موجب متفاوت بودن شهر تبریز است؟

شهر تبریز، در طی هزاران سال گذشته، مهد تمدن کشورمان بوده است. طبیعی است برخی از مهم ترین و شگفت انگیزترین بناها و آثار در این شهر قرار داشته باشند. اما تبریز رازهایی پنهان درون خود جای داده است؛ به طوری که پس از گذشت سال ها هنوز کسی از علت، زمان و چگونگی آنها اطلاعی ندارد!

در این مقاله قصد داریم شما را با یکی از شگفتی های تبریز؛ یعنی «ارگ علیشاه» آشنا کنیم. ارگی قدیمی که آن را با عنوان شاهکار معماری اسلامی و بزرگ ترین بنای آجری جهان می شناسند. با ما در ادامه همراه باشید تا داستان این ارگ تاریخی را مرور کنیم و از فراز و نشیب های آن با خبر شویم.

آنچه در ادامه می خوانیم:

معرفی ارگ علیشاه تبریز
تاریخچه مسجد علیشاه
معماری باشکوه مسجد علیشاه
موقعیت جغرافیایی ارگ علیشاه تبریز
مهم ترین مکان های نزدیک ارگ علیشاه تبریز

تصویر قدیمی از ارگ علیشاه تبریز

معرفی ارگ علیشاه تبریز

بر اساس تفاسیر کتب و سفرنامه های تاریخی، ارگ علیشاه اولین و تنها بنای مرتفع شهر تبریز بوده که از دور دست ها دیده می شده است. بنایی 700 ساله که پس از زمین لرزه های متعدد و جنگ های بسیار اکنون تنها بخشی از دیواره های آن باقی مانده است.

مجموعه علیشاه در ابتدای ساخت آن تحت عنوان مسجدی عظیم و باشکوه ساخته شده بود. اما جبر روزگار و سالیان طولانی تنها بخش هایی از آن را برای ما به یادگار گذاشته است. بخش هایی که اگر توجه و زیرساخت های کافی برای نگهداری و حفظ آن نباشد تا چندین سال دیگر هیچ اثری از آن باقی نخواهد ماند.

جالب است بدانید در محوطه ارگ تبریز، مدرسه نجات از اولین مدارس ایران و سالن تئاتر شیر و خورشید قرار گرفته بود. ارگ تبریز در 15 دی ماه سال 1310 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تصویر ارگ علیشاه تبریز

تصویر دیواره های به جای مانده از مسجد علیشاه تبریز

تاریخچه ارگ علیشاه و فراز و نشیب های آن در سده های مختلف

در سال های 716 تا 724 هجری قمری و به دستور تاج الدین علیشاه گیلانی، مراحل ساخت مسجد علیشاه آغاز شد. به دستور علیشاه، طاقی بلندتر از طاق کسری (104 سانتی متر بلندتر) در قسمت جنوبی مسجد، ایوانی بزرگ تر از ایوان مداین و پوشش و سر ایوان هایی عریض تر و بلندتر از کلیساهای اروپایی ساخته شد.

طاق این بنا در همان سال های ابتدایی و به دلیل نشست شالوده و طولانی شدن زمان ساخت آن به طور کامل فرو ریخت. البته مرگ علیشاه در همان زمان ها نیز علت دیگری بود که ساخت این سازه را به تعویق انداخت.

ارگ علیشاه تبریز یادگاری ارزشمند از گذشتگان است که شاهد حوادث تاریخی مهم کشورمان بوده است. ارگ تبریز در دوره های مختلف کاربری های متفاوتی داشته است. در ابتدا علیشاه تحت عنوان مسجد و آرامگاهی بنا شد. در دوران قاجاریه، مسجد و محوطه آن به انبار غلات و مهمات نظامی تبدیل شد، دور آن حصاری کشیدند و نام آن را به ارگ علیشاه تغییر دادند.

تصویر قدیمی از ارگ علیشاه تبریز

تصویر قدیمی از ارگ علیشاه

در سال های 1804 تا 1824 میلادی، ارگ علیشاه تبریز به ارگی نظامی تبدیل شد. در همین زمان، دستور ساخت کارخانه ریخته گری و توپ ریزی در محوطه ارگ علیشاه صادر شد. عمارت کلاه فرنگی نیز که از مهم ترین بناهای تبریز محسوب می شود در محوطه ارگ علیشاه ساخته شد.

در دوران مشروطه، ارگ علیشاه پایگاه مبارزان مشروطه خواه در برابر حکومت استبدادی آن دوران بود. اما در سال 1290 هجری شمسی نیروهای روس دیوار ارگ باشکوه تبریز را به توپ بستند و امروزه بخش باقی مانده از ارگ علیشاه تحت عنوان مصلی تبریز استفاده می شود.

تصویر به جای مانده از مسجد علیشاه تبریز

تصویر قدیمی از مسجد علیشاه تبریز

معماری باشکوه مسجد علیشاه

مسجد علیشاه تبریز از کم نظیرترین و منحصر به فردترین بناهای اسلامی به شمار می رود. سبک معماری آن به شیوه آذری و معمار زبردست و ماهر آن استاد فلکی تبریزی است. در سفرنامه های تاریخی بسیاری از عظمت و شکوه این مسجد صحبت شده است.

چنانچه گفته اند در زمان هایی مسجد علیشاه به کاشی، ستون های مرمری، کتیبه و گچبری های بی نظیری مزین بوده است. حوضی مربع شکل درست در وسط صحن مسجد و مجسمه های شیر در هر گوشه آن قرار گرفته بودند.

تصویر بخشی از ارگ علیشاه تبریز

مطالب مرتبط: بازار فرش تبریز، راهنمای بازدید

مجموعه علیشاه نیز همانند دیگر بناهای تاریخی شهر تبریز از زلزله قرن دهم هجری بی گزند نمانده و قسمت هایی از آن تخریب و ناپدید شده است.

امروزه اگر برای بازدید به این مکان تاریخی بروید، سه دیوار بلند ایوانی شکل به ارتفاع 26 متر و عرض 30 متر مشاهده می کنید که تنها بخش های باقی مانده از ارگ تبریز هستند. البته باستان شناسان پی بردند چیزی در حدود 7 متر از دیوارهای ارگ علیشاه در زیر خاک ها پنهان شده اند.

تصویر ارگ علیشاه تبریز از نمای روبرو

موقعیت جغرافیایی و آدرس ارگ تبریز

برای رسیدن به ارگ علیشاه باید خودتان را به مرکز شهر تبریز برسانید. جایی در نزدیکی میدان ساعت می توانید قسمت هایی از این ارگ را مشاهده کنید. دیگر راه زیادی باقی نخواهد ماند. درست مسیری را که ارگ تبریز از آن فاصله معلوم است، دنبال کنید و خودتان را به دیوارهای باعظمت این ارگ تاریخی برسانید.

آدرس ارگ علیشاه تبریز: آذربایجان شرقی- تبریز- خیابان امام- چهارراه شریعتی به سمت میدان ساعت- جنب مصلی امام

مهم ترین مکان های اطراف ارگ علیشاه تبریز

فاصله ارگ علیشاه تا خانه استاد شهریار: 12 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا هتل ائل گلی تبریز: 25 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا باغ گلستان: 5 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا مسجد جامع تبریز: 10 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا بازار تاریخی تبریز: 10 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا کلیسای مریم مقدس: 10 دقیقه پیاده روی
فاصله ارگ علیشاه تا خانه مشروطه: 5 دقیقه با ماشین
فاصله ارگ علیشاه تا رستوران حاج مجید: 8 دقیقه پیاده روی

ائل گلی تبریز، از جاذبه های نزدیک ارگ علیشاه

راهنمای بازدید از ارگ علیشاه

برای بازدید از ارگ تبریز ساعت محدودی وجود ندارد. شما در هر ساعت از شبانه روز که اراده کنید می توانید از این بنا بازدید نمایید. عظمت و شکوه ارگ تبریز چه در روز و چه در شب بر کسی پوشیده نیست و از جذاب ترین دیدنی های این شهر به شمار می رود.

تصویر ارگ علیشاه تبریز و ساختمان های اطراف آن

سخن پایانی

ارگ تبریز با گذشت سالیان طولانی از ساخت آن همچنان دارای عظمتی وصف نشدنی است. بنایی شاهکار که هنر معماران آن زمان و علاقه حاکمان به معماری را نشان می دهد. این ارک نه تنها از لحاظ کاربری آن بلکه از لحاظ معماری و عظمتش نسبت به بناهای مهم آن دوران زبانزد خاص و عام است.

از این رو فراموش نکنید در سفرتان به تبریز حتماً بازدید از این مکان باشکوه را در لیست خود قرار دهید.